Efektywna dystrybucja towarów jest bardzo istotnym zagadnieniem, decydującym niekiedy o możliwości dalszej pracy przedsiębiorstwa. Popularność gospodarki wolnorynkowej powoduje konieczność wdrażania coraz to nowych rozwiązań, aby sprostać rosnącym oczekiwaniom klientów. Rosnące rozmiary zapotrzebowania na towar oraz coraz krótsze terminy realizacji sprawiają, iż również ich dostawa powinna odbywać się w sposób dynamiczny i odpowiednio zaplanowany. Tego właśnie oczekuje się między innymi od transportu drewna. Można więc zauważyć rozwijający się w ostatnich latach zrównoważony łańcuch dostaw, które stało się bardzo istotnym zagadnieniem poddawanym analizie.

Zrównoważony łańcuch dostaw – co to jest?

W początkowej fazie to określenie oznaczało zakres procesów i obowiązków wewnątrz przedsiębiorstwa. Dziś jednak jego znaczenie jest znacznie szersze i obejmuje czas i jakość. Takie postrzeganie jest w głównej mierze wynikiem dynamicznego rozwoju rynkowego oraz klientów, oczekujących znacznie szybszych dostaw oraz towaru cechującego się najwyższą jakością. Zrównoważony łańcuch dostaw stanowi więc we współczesnej interpretacji jako zbiór trzech bądź większej ilości podmiotów, które w bezpośredni sposób działają na rzecz przepływu produktów, usług, finansów lub informacji na poziomie dostawca-odbiorca. Łańcuch dostaw jest więc nieodzownym elementem każdego systemu produkcji bez względu na to czy jest zarządzany bezpośrednio czy też nie. Dokonując skrótu, zrównoważony łańcuch dostaw polega na planowaniu i zarządzaniu wszelkimi działaniami z zakresu zaopatrzenia zamówień i operacji logistycznych.

Jakość produkcji – co ją wyznacza?

O tym, iż system produkcji surowców drzewnych odbywa się w sposób zgodny z wytycznymi Unii Europejskiej poświadczają certyfikaty FSC i PEFC. Dzięki posiadaniu ich przez przedsiębiorstwo klient może mieć pewność, iż produkowane przez nie drewno pochodzi z legalnego źródła. Certyfikaty tego typu są wydawane przez niezależną jednostkę, która poświadcza, iż drewno nie zostało pozyskane z nielegalnych źródeł – terenów zagrożonych bądź w oparciu o pogwałcenie praw lokalnych społeczności. Zjawisko certyfikowania łańcucha dostaw poświadcza jednocześnie, iż na każdym etapie produkcji zostały spełnione normy dotyczące nie tylko bezpieczeństwa, ale także jakości i jawności pochodzenia surowca drzewnego.

Certyfikat FSC jest przeznaczony dla przedsiębiorstw produkcyjnych pozyskujących drewno nie tylko z certyfikowanych terenów zalesionych. Oznaczenie ,,FSC mieszane” potwierdza, iż 70% surowca użytego w produkcji określonego produktu pochodzi ze źródeł certyfikowanych, zaś pozostałe 30% nie zostało pozyskane ze źródeł nielegalnych, szczególnie tych uznanych za pomniki przyrody bądź z terenów przekształconych z lasów naturalnych. Poświadcza więc, iż 3/10 produktu nie jest złożone z drewna zmodyfikowanego genetycznie.

W kontekście zrównoważonego łańcucha dostaw drewna istotnym jest także certyfikat PEFC, który pozwala na weryfikację miejsca pochodzenia surowca drzewnego na poszczególnych etapach jego przetwarzania oraz przepływu. Jest to certyfikacja jednorazowa, określająca dany projekt. Dzięki jej uzyskaniu przedsiębiorca może skutecznie wyeliminować przerwy w łańcuchu dostaw drewna przeznaczonego dla branży budowlanej. Ponadto, dla firm budowlanych certyfikat PEFC jest gwarantem, iż zakupowane drewno konstrukcyjne pochodzi wyłącznie z legalnych źródeł. Dodatkowo, obecność oznaczenia wpływa korzystnie na wizerunek przedsiębiorstwa, dzięki postrzeganiu podmiotu jako zorientowanego w kwestiach ochrony środowiska.

Nowoczesne metody planowania transportu drewna

Rachunek ekonomiczny jest bardzo istotnym aspektem również dla leśnictwa. Logistyka transportu leśnego jest jedną z najbardziej kosztownych i jednocześnie skomplikowanych operacji obejmujących system produkcji. Aby zredukować koszty transportu drewna od ponad 40 lat korzysta się z różnych technik umożliwiających optymalizacje tego procesu. W tradycyjnym ujęciu wykorzystywano planowanie operacji transportowych, czyli projektowanie i przygotowywanie takiej sieci komunikacyjnej łańcuchów leśnych, która pozwali ograniczyć koszta transportu drewna do niezbędnego minimum. Takie rozwiązanie nie stanowiło jednak idealnego, ponieważ często było wykonywane na dość niskim poziomie.

Aktualnie podczas planowania logistyki transportu leśnego zwraca się uwagę na znacznie większą liczbę aspektów. Zarządzanie tym procesem musi odbywać się przy jednoczesnej świadomości znaczenia szlaków leśnych jako miejsc aktywności rekreacyjnej oraz zjawiska ochrony lasu przed czynnikami przyrody ożywionej i nieożywionej. Głównie te elementy powodują liczne komplikacje w transporcie drewna a często wymagają także odrębnego podejścia do tematu, w zależności od specyfiki pracy przedsiębiorstwa. Częstym wybawcą wielu firm są systemy komputerowe, które pozwalają wykonać model i symulację zrównoważonego łańcucha dostaw. Pozwalają one ustalić jego skuteczność oraz zaplanować jego ewentualną optymalizacje. Jednocześnie należy mieć na względzie wady symulacji komputerowej – czasochłonność oraz niemożliwość ponownego wykorzystania ze względu na obszerność specyfiki.

Przepływ drewna a łańcuch dostaw

Przepływ drewna ma swoje źródło w miejscu, w którym został pozyskany surowiec. W zależności od systemu produkcji, do okrzesywania, przerzynki i wyrobienia gotowych sortymentów może dochodzić na miejscu bądź przez składnicę czy u końcowego odbiorcy, po wcześniejszym przetransportowaniu. Oto najpowszechniejsze systemy, w oparciu o które pozyskuje się drewno:

• system drewna krótkiego (CTL)
• system drewna długiego (LWS)
• system całego drzewa (FTS)
• system drewna sypkiego (FWS)

Na czym polegają systemy drewna?

Dla polskiej i europejskiej produkcji najczęstszym systemem jest ten pierwszy. Surowiec pozyskiwany w tym systemie produkcji stanowi gotowy produkt rynkowy przygotowany bezpośrednio w miejscu jego pozyskania. W rodzimych warunkach leśnictwa CTL uchodzi za najbardziej optymalny, przede wszystkim z powodu wytycznych ochrony środowiska oraz dostępnego zaplecza technologicznego. Jednocześnie, w tym systemie produkcji najdogodniejszym układem jest zespół harwester plus forwarder, pomimo jego dość istotnej wady – trudność w pełnym wykorzystaniu pozyskanego surowca. Pod kątem optymalizacji znacznie lepiej sprawdza się układ system LWS. Ścięte i okrzesane drzewo zostaje przetransportowane na składnice spedycyjno-manipulacyjną bądź zrębową, a tam zostaje wykonana analiza oraz obróbka sortymentu, przeprowadzona przez wykwalifikowanych specjalistów. System LWS pozwala osiągnąć znaczną precyzję i dokładność dzięki dogłębnej analizie i przygotowywaniu materiału. Z kolei system całego drzewa (FTS) polega na transporcie całego drzewa na składnice, gdzie dokonuje się dalszych czynności manipulacyjnych. Istotną zaletą FTS jest wysoka wydajność pracy przy niskich kosztach. Ze względu na specyfikę tego systemu stosuje się go jednak głównie w Ameryce Północnej oraz krajach mniej rozwiniętych.

Proces transportu drewna

Transport surowca drzewnego odbywa się z reguły jednoetapowo, czyli polega na przekazywaniu poszczególnych sortymentów do odbiorcy końcowego. Nie licząc przekazywanych na cele energetyczne zrębów, pozostałe elementy zostają wywożone na specjalistycznych pojazdach przeznaczonych do transportu drewna. Jeśli wywóz drewna odbywa się za pomocą sieci kolejowej, dzieli się na dwa etapy – transport z miejsca składowania do miejsca ładunku (transport kołowy) a następnie załadunek na wagony i dowóz do odbiorcy końcowego. Z tego sposobu korzysta się jednak rzadko, ze względu na konieczność przygotowania odpowiedniej infrastruktury do poprawnego przeprowadzenia tego procesu, co przekłada się na zwiększenie kosztów dostawy.

Zrównoważony łańcuch dostaw drewna – kto z niego korzysta?

Istnieje wiele grup, które może czerpać korzyści ze zrównoważonego łańcuchu dostaw surowca drzewnego. Należą do nich między innymi:

• organizacje zarządzające dużymi obszarami leśnymi
• prywatni właściciele lasów, którzy posiadają jednostki przemysłu drzewnego w postaci zakładów przerobu drewna
• prywatni właściciele lasów, nie posiadający wyżej wspomnianych jednostek
• odrębne zakłady przerobu surowca drzewnego

Do tychże grup interesantów należy doliczyć również podmioty pośredniczące reprezentujące zarówno producentów surowców drzewnych jak i ich klientów. Zarządzanie tych podmiotów może mieć charakter scentralizowany bądź zdecentralizowany. Najbardziej kłopotliwym aspektem planowania i organizacji pracy jednostek wchodzących w skład zrównoważonego łańcucha dostaw drewna jest fakt, iż pojedyncze podmioty często dążą do optymalizowania indywidualnych i krótkoterminowych celów. Prowadzi to do utrudnienia a nawet paraliżowania możliwości współpracy oraz integracji z innymi jednostkami w globalnym ujęciu. Logistyka transportu leśnego jest więc procesem skomplikowanym, wymagającym stałej obserwacji i analizy, celem uzyskania jak najlepszych wyników współpracy między poszczególnymi podmiotami. Pozwoli to na osiągnięcie wydajnego sposobu na transport surowca drzewnego przy jednoczesnej redukcji kosztów.